Realm of Malay Civilization: Ethnoparenting, Habitus, and Cultural Contestation in Early Childhood Education of Sambas Malay Society

Bayu Suratman*  -  Universitas Islam Negeri Sunan Kalijaga, Yogyakarta, Indonesia
Mahmud Arif  -  (Scopus 57217286220) Universitas Islam Negeri Sunan Kalijaga, Yogyakarta, Indonesia

(*) Corresponding Author
This article discusses how Sambas Malay parents carry out ethnoparenting and early childhood education to early childhood. Sambas Malay society are relatively traditional who still maintain the value system embraced by the local community. Ethnoparenting in this paper has the meaning of parenting performed by a particular ethnicity or tribe through the culture adopted. This research was conducted by the qualitative method through a sociological approach to education. The data was obtained through interviews and in-depth observations in Batu Makjage Village, Tebas District, Sambas Regency, West Kalimantan Province. Some habitus in ethnoparenting Sambas Malay society in educating early childhood include tunjuk ajar, pantang larang, kemponan and any tradition. Obstacles in ethnoparenting in the form of contestation of the value of Sambas Malay culture with modernity. The contestation that occurred experienced dislocation and resulted in the social change of Sambas Malay society and changed the habitus and urban lifestyle that has dominated in the ethnoparenting of Sambas Malay society.

Keywords: ethnoparenting; early childhood education; Sambas Malay

  1. Arif, Mahmud. 2015. “Islam, Kearifan Lokal, dan Kontekstualisasi Pendidikan: Kelenturan, Signifikansi, dan Implikasi Edukatifnya.” Al-Tahrir: Jurnal Pemikiran Islam 15(1):67–90. doi: 10.21154/al-tahrir.v15i1.173.
  2. Aslan, Aslan. 2017. “Nilai-Nilai Kearifan Lokal dalam Budaya Pantang Larang Suku Melayu Sambas.” Jurnal Ilmu Ushuluddin 16(1):11–20. doi: 10.18592/jiu.v16i1.1438.
  3. Bourdieu, Pierre. 1993. The Field of Cultural Production: Essays on Art and Literature. New York: Columbia University Press.
  4. Bourdieu, Pierre. 2008. The Logic of Practice. California: Stanford University Press.
  5. Bourdieu, Pierre. 2012. Arena Produksi Kultural Sebuah Kajian Sosiologi Budaya. Yogyakarta: Kreasi Wacana.
  6. Brooks, Jane. 2011. The Process of Parenting. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
  7. Dumais, Susan A. 2006. “Early Childhood Cultural Capital, Parental Habitus, and Teachers’ Perceptions.” Poetics 34(2):83–107. doi: 10.1016/j.poetic.2005.09.003.
  8. Fernando, Joshua, and Rustono Farady Marta. 2019. “Resolusi Konflik Melalui Model Pengampunan Vita Activa Arendt dalam Komunikasi Generasi Muda Kalimantan Barat.” Jurnal ASPIKOM 4(1):113–28. doi: 10.24329/aspikom.v4i1.511.
  9. Forestell, Catherine A., and Julie A. Mennella. 2008. “Food, Folklore, and Flavor Preference Development.” Pp. 55–64 in Handbook of Nutrition and Pregnancy. Totowa, NJ: Humana Press.
  10. Granju, Katie Allison, and Betsy Kennedy. 1999. Attachment Parenting Instinctive Care For Your Baby and Young Child. New York: Pocket Books.
  11. Hartini, Hartini, and G. Kartasapoetra. 2007. Kamus Sosiologi dan Kependudukan. Jakarta: Bumi Aksara.
  12. Hermansyah, Hermansyah. 2010. Ilmu Gaib di Kalimantan Barat. Jakarta: Kepustakaan Populer Gramedia.
  13. Hermansyah, Hermansyah. 2015. Islam dan Melayu di Borneo. Pontianak: IAIN Pontianak Press.
  14. Jenkins, Richard. 1992. Pierre Bourdieu. London: Routledge.
  15. De Jonge, Huub, and Gerben Nooteboom. 2006. “Why the Madurese? Ethnic Conflicts in West and East Kalimantan Compared.” Asian Journal of Social Science 34(3):456–74. doi: 10.1163/156853106778048597.
  16. Kartika, Endang, Nenden Ineu Herawati, and Ulfah Ulfah. 2013. “Bimbingan Sosial Anak Usia Dini Berbasis Budaya Lokal.” Cakrawala Dini: Jurnal Pendidikan Anak Usia Dini 4(2):78–86. doi: 10.17509/cd.v4i2.10387.
  17. Klinken, Gerry Van. 2007. Communal Violence and Democratization in Indonesia: Small Town Wars. London & Newyork: Routledge, Taylor & Francis Group.
  18. Kurniawan, Syamsul. 2015. Tradisi dan Kepercayaan Umat Islam di Kalimantan Barat. Yogyakarta: Samudra Biru.
  19. Kurniawan, Syamsul. 2018. “Pantang Larang and the Environmental Wisdom of Sambasness Malay in the Sepinggan Vilage.” Kalam 12(1):87–104. doi: 10.24042/klm.v12i1.1882.
  20. Kurniawan, Syamsul, and Bayu Suratman. 2018. “Bertani Padi dan Etos Kerja Petani Perempuan dari Suku Melayu Sambas.” Raheema: Jurnal Studi Gender dan Anak 5(1):51–59. doi: 10.24260/raheema.v5i1.1090.
  21. Kusmanto, Thohir Yuli, and Misbah Zulfa Elizabeth. 2018. “Struktur dan Sistem Sosial pada Aras Wacana dan Praksis.” JSW (Jurnal Sosiologi Walisongo) 2(1):39–50. doi: 10.21580/jsw.2018.2.1.2252.
  22. Lubis, Akhyar Yusuf. 2016. Postmodernisme: Teori Dan Metode. Jakarta: Rajawali Press.
  23. Mahdi, Adnan. 2019. “Religious Education Model for Children Age of Pre School in Family Melayu Sambas.” International Journal of Education, Psychology and Counseling 4(31):333–49. doi: 10.35631/IJEPC.4310029.
  24. Masmuri, Masmuri, and Suratman Bayu. 2019. “Revitalisasi Masjid dalam Membangun Karakter pada Komunitas Melayu Sambas.” Intizar 25(1):9–18. doi: 10.19109/intizar.v25i1.3238.
  25. McLean, Deborah L. 1997. “Lessons in Living: Incorporating Folklore into Young Children’s Lives.”
  26. Muhammad, Nurdinah. 2017. “Resistensi Masyarakat Urban dan Masyarakat Tradisional dalam Menyikapi Perubahan Sosial.” Substantia: Jurnal Ilmu-Ilmu Ushuluddin 19(2):149–68. doi: 10.22373/substantia.v19i2.2882.
  27. Mustansyir, Rizal. 2015. Kearifan Lokal Masyarakat Melayu Sambas dalam Tinjauan Filosofis. Yogyakarta: Fakultas Filsafat UGM.
  28. Nurbayani, Nurbayani. 2015. “Pembinaan Iklim Kasih Sayang terhadap Anak dalam Keluarga.” Jrnal Pendidikan Anak Bunayya 1(2):39–57.
  29. Otoo, Patience, Helen Habib, and Augustine Ankomah. 2015. “Food Prohibitions and Other Traditional Practices in Pregnancy: A Qualitative Study in Western Region of Ghana.” Advances in Reproductive Sciences 3(3):41–49. doi: 10.4236/arsci.2015.33005.
  30. Polcari, Ann, Keren Rabi, Elizabeth Bolger, and Martin H. Teicher. 2014. “Parental Verbal Affection and Verbal Aggression in Childhood Differentially Influence Psychiatric Symptoms and Wellbeing in Young Adulthood.” Child Abuse & Neglect 38(1):91–102. doi: 10.1016/j.chiabu.2013.10.003.
  31. Prasojo, Zaenuddin Hudi, Elmansyah Elmansyah, and Muhammed Sahrin Haji Masri. 2019. “Moderate Islam and the Social Con¬struction of Multi-Ethnic Communities.” Indonesian Journal of Islam and Muslim Societies 9(2):217–39. doi: 10.18326/ijims.v9i2.217-239.
  32. Salim, Moh. Haitami. 2012. Islam dan Etnisitas: Menggali Nnilai-Nilai Kearifan Lokal Masyarakat Muslim di Kalimantan Barat. Pontianak: STAIN Pontianak Press.
  33. Salim, Moh. Haitami. 2013. Nilai-Nilai Pendidikan Islam dalam Upacara Adat Melayu Pontianak. Pontianak: STAIN Pontianak Press.
  34. Schulze, Kirsten E. 2017. “The ‘Ethnic’ in Indonesia’s Communal Conflicts: Violence in Ambon, Poso, and Sambas.” Ethnic and Racial Studies 40(12):2096–2114. doi: 10.1080/01419870.2017.1277030.
  35. Soekamto, Soerjono. 1993. Kamus Sosiologi. Jakarta: Rajawali Press.
  36. Stewart, Frances. 2002. “Root Causes of Violent Conflict in Developing Countries.” BMJ: British Medical Journal 324(7333):342–345. doi: 10.1136/bmj.324.7333.342.
  37. Suratman, Bayu. 2019. “Pendidikan Anak Usia Dini Berbasis Kearifan Lokal pada Suku Melayu Sambas.” Jurnal Noken: Ilmu-Ilmu Sosial 4(2):107–17. doi: 10.33506/jn.v4i2.436.
  38. Swettenham, Frank. 2003. Perihal Orang Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya.
  39. Wahab, Hamidah Abdul. 2013. “Petua dan Pantang Larang Tradisional dalam Alam Melayu Sarawak.” International Journal of the Malay World and Civilisation (Iman) 1(1):89–97.
  40. Yusriadi, Yusriadi. 2015. “Identitas Orang Melayu di Hulu Sungai Sambas.” Khalustiwa: Journal of Islamic Studies 5(1):74–99. doi: 10.24260/khatulistiwa.v5i1.267.
  41. Yusriadi, Yusriadi. 2018a. “Bahasa dan Gender dalam Masyarakat Melayu di Pedalaman Kalbar.” Raheema: Jurnal Studi Gender dan Anak 5(2):163–172. doi: 10.24260/raheema.v5i2.1264.
  42. Yusriadi, Yusriadi. 2018b. “Identitas Dayak dan Melayu di Kalimantan Barat.” Handep: Jurnal Sejarah dan Budaya 1(2):1–16. doi: 10.33652/handep.v1i2.10.
  43. Zein, Abdul Baqir. 1999. Masjid-Masjid Bersejarah di Indonesia. Jakarta: Gema Insani Press.

Open Access Copyright (c) 2020 JSW (Jurnal Sosiologi Walisongo)
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Publisher:
Sociology Laboratory - Department of Sociology
Faculty of Social and Political Sciences
Universitas Islam Negeri Walisongo Semarang
Central Java, Indonesia

 

 
apps