Reforming Lunar Calendar in Indonesia: The Academic Legacy of Muhammad Basiuni Imran
DOI:
https://doi.org/10.21580/al-hilal.2025.7.1.25950Keywords:
Muhammad Basiuni Imran, Islamic calendar, ḥisāb, rukyat, reformAbstract
This study examines Muhammad Basiuni Imran's views on determining the beginning of the lunar month as outlined in his book entitled Ḥusn al-Jawāb ‘an Itsbāt al-Ahillah bi al-Ḥisāb. He emphasized that differences between rukyat (moon sighting) and ḥisāb (astronomical calculation) should not divide Muslims. Imran argued that using ḥisāb to determine the start of fasting and Islamic holidays is valid in Islam, as it offers a systematic and reliable approach. This library study uses primary and secondary sources, with data collected through interviews and documentation and analyzed using a descriptive-analytical method. The study reveals two key findings. First, Muhammad Basiuni Imran favored ḥisāb over rukyat for determining the lunar month, as it provides greater accuracy, such as precisely locating the crescent and setting prayer times using clocks. Second, his views were shaped by his teachers, including Rashid Rida from Egypt, Ahmad Khatib Al-Minangkabawi, and Shaykh Tahir Jalaluddin, a pioneer of ḥisāb in the Nusantara.
Downloads
References
Al-‘Asqalani, Ibn Hajar. Fath Al-Bāri Ala Sharh Al-Bukhārī. Beirut: Dar al-Fikr, 1995.
Amri, Rupi’i. “Dinamika Penentuan Awal Bulan Kamariyah Menurut Muhammadiyah (Studi Atas Kriteria Wujud Al-Hilal Dan Konsep Mathla’).” At-Taqaddum 4, no. 1 (2012): 129–48.
Anwar, Mohd Syaiful, and Nawawi Mohd. “Relevansi Penggunaan Kriteria Imkanurrukyah Dalam Penentuan Awal Bulan Ramadhan Dan Syawal Di Malaysia.” Jurnal Falak 1, no. 1 (2015): 99–117.
Anwar, Syamsul. “Peralihan Kepada Hisab Adalah Pilihan Yang Tidak Mungkin Ditawar Lagi Dan Sah Adanya.” In Argumentasi Hisab Muhammadiyah, edited by Rahmadi Wibowo. Yogyakarta: MTT PP Muhammadiyah, 2014.
Aris, Nur. “Dinamika Kriteria Penentuan Awal Bulan Qamariah Dalam Penanggalan Umm Al-Qura’ Saudi Arabia.” Al-Ahkam: Jurnal Ilmu Syari’ah Dan Hukum 1, no. 1 (June 30, 2016). https://doi.org/10.22515/al-ahkam.v1i1.97.
Azhari, Susiknan. Kalender Islam Ke Arah Integrasi Muhammadiyah-NU. Yogyakarta: Museum Astronomi Islam, 2012.
Bashori, Muhammad Hadi. Pengantar Ilmu Falak. Jakarta: Pustaka Al-Kautsar, 2015.
Butar-Butar, Arwin Juli Rakhmadi. Penentuan Awal Bulan Di Mesir Dan Arab Saudi. Surabaya: Media Sahabat Cendekia, 2019.
Butar-Butar. Problematika Penentuan Awal Bulan: Diskursus Antara Hisab Dan Rukyat. Malang: Madani, 2014.
Fathurohman, Oman. “Hisab Hakiki Dan Wujudul Hilal.” In Argumentasi Hisab Muhammadiyah, edited by Wibowo Rahmadi. Yogyakarta: MTT PP Muhammadiyah, 2014.
Haris, Didik M Nur, and Rahimin Affandi Abd Rahim. “Pemikiran Keagamaan Muhammad Basuni Imran.” Al-Banjari : Jurnal Ilmiah Ilmu-Ilmu Keislaman 16, no. 2 (December 6, 2017): 1. https://doi.org/10.18592/al-banjari.v16i2.1464.
Imran, Muhammad Basiuni. Ḥusn Al-Jawāb ‘an Itsbāt Al-Ahillah Bi Al-Ḥisāb. 2nd ed. Kuala Lumpur: Khazanah Fathaniyah, 2022.
Izzuddin, Ahmad. Fiqih Hisab Rukyah. Jakarta: Erlangga, 2007.
Izzuddin, Ahmad. “Hisab Rukyah Islam Kejawen: Studi Atas Metode Hisab Rukyah Sistem Aboge).” Jurnal Al-Manahij IX, no. 1 (2015): 123–39. https://doi.org/https://doi.org/10.24090/mnh.v9i1.516.
Izzuddin, Ahmad. Ilmu Falak Praktis; Metode Hisab-Rukyat Praktis Dan Solusi Permasalahannya. Semarang: Pustaka Rizki Putra, 2012.
Khafid. “Hisab Dan Rukyat Kontemporer, Peran Kemajuan Teknologi Sebagai Solusi Sekaligus Pemicu Permasalahan Baru.” In Seminar Hisab Dan Rukyat Kontemporer Di IAIN Walisongo. Semarang, 2009.
Kurniawan, Syamsul, and Erwin Mahrus. Jejak Pemikiran Tokoh Pendidikan Islam. Yogyakarta: Ar-Ruza Media, 2013.
Marwadi, Marwadi. “Renewing the Thoughts of the Hijri Calendar of Muhammadiyah, Nahdlatul Ulama and Persatuan Islam and Its Implications for Realization of National Hijri Calendar.” Al-Manahij: Jurnal Kajian Hukum Islam 15, no. 1 (June 14, 2021): 19–36. https://doi.org/10.24090/mnh.v15i1.4870.
Mawahib, Muhamad Zainal. “Implikasi Penggunaan Sistem Perhitungan Aboge Dalam Penetapan Awal Bulan Hijriah.” Syaksia : Jurnal Hukum Perdata Islam 23, no. 2 (May 2, 2022): 182–210. https://doi.org/10.37035/syaksia.v23i2.7052.
Nasrullah, Nasrullah, Ahmad M Sewang, Syamsudduha Syamsudduha, and Nurman Said. “Pembaruan Pemikiran Pendidikan Islam Muhammad Basiuni Imran (1906-1976 M).” Jurnal Diskursus Islam 6, no. 1 (April 24, 2018): 135–55. https://doi.org/10.24252/jdi.v6i1.7056.
Nursodik. “Kajian Kriteria Hisab Global Turki Dan Usulan Kriteria Baru MABIMS Dengan Menggunakan Algoritma Jean Meeus.” Al-Ahkam 29, no. 1 (2018): 119–40.
Parwanto, Wendi. “Konstruksi Dan Tipologi Pemikiran Muhammad Basiuni Imran (1885-1976) Sambas, Kalimantan Barat Dalam Literatur Tafsir.” Substantia: Jurnal Ilmu-Ilmu Ushuluddin 21, no. 1 (April 1, 2019): 61. https://doi.org/10.22373/substantia.v21i1.4476.
Pijper, GF, Tujimah, and Yessy Augusdin. Beberapa Studi Tentang Sejarah Islam Di Indonesia 1900-1950. 2nd ed. Jakarta: UI Press, 1985.
Putri, Hasna Tuddar. “Hisab Urfi Syekh Abbas Kutakarang: Kajian Etnoastronomi Dalam Penentuan Awal Bulan Hijriah.” Media Syari’ah 21, no. 1 (February 28, 2020): 52. https://doi.org/10.22373/jms.v21i1.6476.
Rofiuddin, Ahmad Adib, and Ahmad Luqman Hakim. “NGOs Contestation On Islamic Hijri Calendar In Urban Muslim Society In Indonesia: From Authority To Identity.” Akademika : Jurnal Pemikiran Islam 27, no. 2 (November 25, 2022): 171. https://doi.org/10.32332/akademika.v27i2.5357.
Rohmat. “Penentuan Awal Bulan Qamariah Menurut Muhammadiyah.” Ijtimaiyya 7, no. 1 (2014): 128–45.
Saksono, Tono. Mengkompromikan Rukyat Dan Hisab. Bekasi: Amythas Publicita, 2007.
Sulaiman, Nur Aida Athirah, and Shahir Akram Hassan. “The Application of Rukyah and Hisab in Determining the Starting Dates of the Months of Ramadhan and Syawal in Thailand.” International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences 8, no. 4 (May 9, 2018). https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v8-i4/4060.
Suwarno, Rahmadi Wibowo. “Kalender Hijriah Global Tunggal (KHGT) Dalam Muktamar Muhammadiyah Ke-47, Muktamar Muhammadiyah Ke-48 Dan Muktamar Turki 2016.” In Seminar Dan Sosialisasi Kalender Hijriah Global Tunggal (KHGT). Medan: Universitas Muhammadiyah Sumatera Utara, 2023.
Tim Majelis Tarjih dan Tajdidi PP Muhammadiyah. Pedoman Hisab Muhammadiyah. II. Yogyakarta: Majelis Tarjih dan Tajdid PP Muhammadiyah, 2009.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Al-Hilal: Journal of Islamic Astronomy

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.